II. Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyetler Ortadoğu’ya hâkim olmak istedi ama İngiltere ile ABD buna karşı çıktı. İsrail 1948’de kurulunca Ortadoğu’da artan Arap milliyetçiliği nedeniyle Batılı devletler tutunamadı. Bunun üzerine ABD komünizm ideolojisine karşı alternatif yollar aradı. Ardından Sovyet yayılmacılığını durdurmak için Türkiye, Irak, İran, Pakistan ve İngiltere’nin asil üyesi olduğu, ABD’nin ise gözlemci olarak yer aldığı “Paktı Baktı” kuruldu. Yıl: 1955’ti.

Adnan Menderes imzaladı

Türkçe’de ilk kez VakıfBank Kültür Yayınları’nın (VBKY) okura sunduğu “Bağdat Paktı: İngiltere ile Amerika’nın Ortadoğu Savunma Politikaları” isimli kitapta, sürecin tüm hatları anlatılıyor. Çevirisini Nur Nirven’in yaptığı kitabın yazarı Ortadoğu tarihi uzmanı Prof. Dr. Behçet Kemal Yeşilbursa, “Pakt, II. Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan Sovyet yayılmacılığına karşı İngiltere ve Amerika’nın Ortadoğu’da oluşturmaya çalıştıkları savunma projelerinin (Ortadoğu Komutanlığı, Ortadoğu Savunma Organizasyonu, Kuzey Kuşağı) vücut bulmuş halidir” sözlerini kaydediyor. Yeşilbursa, dönemin Başbakanı Adnan Menderes’in davet üzerine 6 Ocak 1955’te Irak’a gittiğini, görüşmeler sonunda ise 12 Ocak 1955’te Ortadoğu’da komünizme karşı iş birliği yapma kararının açıklandığını söylüyor.

Anti Sovyetler harekâtı

Menderes’in görüşmelerinin neticesinde Türk-Irak ortak bildirisinin yayımlandığını belirten Yeşilbursa, şöyle devam ediyor: “Bildiride, Ortadoğu bölgesinin istikrarı ve güvenliği için bir antlaşma yapılması, bununla, ne yoldan olursa olsun ortaya çıkabilecek saldırılara karşı iş birliği yapılacağı açıklanmıştı. Bu açıklamanın ardından 24 Şubat 1955’te Bağdat’ta bu defa Menderes ile Nuri Said Türkiye-Irak Karşılıklı İş birliği Antlaşması’nı (Bağdat Paktı’nı) imzaladılar. Böylece ABD’nin komünizm tehlikesine karşı kurmak istediği Atlantik’ten Pasifik’e uzanan bir savunma sistemi zincirinin son halkası da eklenmiş oluyordu.”