Gizem Çetimen

Kadıköy'deki Hasanpaşa Gazhanesi'nin 2013 yılından başlayan restorasyon çalışmaları bu yılın başında bitti. Hasanpaşa Mahallesi'yle bütünleşmiş bu tarihi yapı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Gazhane Çevre Gönüllüleri'nin bugün imzalayacağı "Kalıcı Sergi Protokolü" ile bir kültür sanat merkezine dönüşecek. Gazhane Çevre Gönüllüleri'nin 2021 yılının ilk aylarından itibaren "Gazhane Öznelerini Arıyor" başlığıyla yaptığı gezilerin basın kısmı 16 Nisan’da gerçekleşti. Sosyal mesafe kuralları sebebiyle 7 kişinin katıldığı gezide Hasanpaşa Gazhanesi'nin tarihi ve dönüşüm hikayesi anlatıldı. Gazhane Çevre Gönüllüleri'nden (GÇG), gezinin rehberliğini üstlenen Yüksel Demirtaş, mekanların kim tarafından ve nasıl kullanılacağını bilmediklerini, GÇG olarak Gazhane'nin sanat ile toplum arasında bir buluşma mekanı olmasını hedeflediklerini belirtti. Demirtaş, yaptığı geziler sırasında bir tiyatro ekibinin söylediği "Buraya bir ruh gerekli" sözünü de alıntılayarak sanatçıları bu kolektifin bir parçası olmaya davet ettiklerini vurguladı. 

İklim temalı kalıcı sergiler olacak

Gazhane'nin tarihi binalarının ve yemyeşil çimlerinin üzerindeki heykellerin arasında yaptığımız gezide Demirtaş, bizlere Gazhane'nin bir iklim müzesi olacağını ifade etti. Daha önce Gazhane'nin enerji müzesi olacağı açıklanmıştı ancak geçen yıllarda bu konsept değişerek iklim krizine dikkat çekmek adına iklim krizi temalı kalıcı sergilerin yer almasına karar kılındı. Demirtaş verdiği bilgide, 32 metrekarelik alanda dönemsel etkinlikler ve sergilerin düzenlenmesi de planlandığını ve alandaki atölye binası, restoran kafe, tiyatro ve kütüphane gibi yapılar da İklim Müzesi konseptine uygun şekillendirmeyi planlandıklarını aktardı. 

İlk doğalgaz 1993 yılında

Gezi sırasında Demirtaş bizlere gazhanenin tarihi ve doğalgazın gelmesiyle kullanımının nasıl sona erdiğine de değindi. Demirtaş'ın anlattıklarına göre Anadolu Yakası'nın en eski sanayi tesislerinden biri olan Hasanpaşa Gazhanesi, 1800'lü yıllarda Anadolu Yakası'nda ortaya çıkan gaz talebini karşılamak adına yapıldı. 1 Ağustos 1891 yılında da gazhane görevine başladı. Yıllar içerisinde farklı şirketlere devredilen gazhanenin kullanımı ise 1993 yılında İstanbul'un doğalgazla tanışmasıyla oldu. Doğalgazın gelmesiyle havagazı üretimi ve kullanımı da sona erdi. Böylece, İstanbul Anadolu yakasına havagazı üreten Hasanpaşa Gazhanesi işlevini yitirdi. Çok sayıda endüstri mirasını barındıran 32 dönüm büyüklüğündeki bu alana, başka fonksiyon verilmesi tartışmaları da bu tarihlerde başladı. İlk olarak gazhane üretim tesis alanları parça parça sökülerek yerine katlı otopark yapılmak üzere projelendirilmeye başlandı. 1994 yılında, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından SİT alanı ilan edilmesiyle yapının yıkımı kısmen durdurulabildi. Gazhaneye ne olacağı belirsizliğini korurken 1996 yılında bir grup mahallesi, kapı kapı dolaşarak "Gazhane için bir araya gelelim" diyerek 8 bin imza topladı. Böylelikle Gazhane Çevre Gönüllüleri'nin ilk adımı atılmış oldu. GÇG'nin çalışmalarıyla ve mahalleden yükselen sesin yerel yönetimler tarafından duyuldu ve Gazhane’nin bir rant ve kamusallıktan uzak bir mekan haline getirilmemesi için mücadeleye başlandı.

Kültür merkezi olması isteniyor

2001 yılında İTÜ’nin hazırladığı “Hasanpaşa Gazhanesi Restorasyon ve Yeni Kullanım Projeleri” Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından onaylandı. Akademi dünyasıyla yapılan panel ve seminerler, 2003 yılında Gazhanenin yönetim modeline dair paydaşlarla yapılan atölye çalışmaları sonrasında "Hasanpaşa Gazhanesi Kültür Ve Sanat Merkezi Alternatif Stratejik Yönetim Projesi” adında bir kitap hazırlandı. “2010 Avrupa Kültür Başkenti” kapsamında İBB ile AKB 2010 arasında diyalog başlatıldı ancak üç binanın restorasyonu için bütçeden pay ayrılmışsa da süreç ilerlemedi. 2013 yılında ise İBB, Gazhane’nin restorasyonu için ihale açarak uygulama sürecini başlattı. İnşaatın bitimiyle birlikte Gazhane’nin yeni işlevleriyle kullanımı artık yeni İBB yönetiminin sorumluluğuna geçti.