Milliyet Sanat »Milliyet Kitap » » Eagleton ile edebiyatın devleri
Haziran 2015
Eagleton ile edebiyatın devleri
Terry Eagleton "Edebiyat Nasıl Okunur?"da bir metnin açılış cümlesinden, eser içinde yer alan karakterlere, anlatının yapısı ve özelliklerinden eserin nasıl yorumlanacağına ve nihayet bir edebiyat eserini iyi, kötü ya da vasat olarak tasnif etmeye yarayacak ayrımları tek tek inceliyor.
"Edebiyat Nasıl Okunur?"
Terry Eagleton
Çev: Elif Ersavcı
Fiyatı: 19 TL
İletişim Yayınları
İnceleme
SERPİL GÜLGÜN
İleride bir gün acaba J.K. Rowling’in, dev Hagrid tarafından Hogwards Cadılık ve Büyücülük Okulu’na götürülene dek can sıkıcı Dursley’lerin yanında çile dolduran öksüz ve yetimi Harry Potter’ı, Cervantes’in yel değirmenleriyle savaşmayı şiar edinmiş asilzadesi Don Kişot’u burun farkıyla olsa da geçer mi? Terry Eagleton bu! Dumur edici, damardan zihin açıcı sorularıyla okur zıplatan edebiyat kuramcısı ve eleştirmeni. Ama durun. Sadece bu soruyu tartışmıyor “Edebiyat Nasıl Okunur"da. Yeni başlayanlar, onların yanı sıra halihazırda edebiyat çalışmaları içinde yer alanlar, ya da boş zamanlarında şiir, roman ve oyun okumaktan hoşlananlar okusun ve fikir edinsin diye bir inceleme yapıyor kitabında.
Eagleton’nın bir provokatif sorusu daha var tartışmaya açtığı. O da şu: "Samuel Johnson’a ya da Aristo’ya günümüzde yazılanlar bir yana, Flaubert’i, Joyce’u, Woolf’u ya da Kafka’yı okutabilseydik ne olurdu acaba?" Evet, başta da dediğimiz gibi Terry Eagleton bu. Muzip ve hınzır soruların yanı sıra basit ama temel soruları soran adam. “Edebiyat Nasıl Okunur"da önsözünde belirttiği gibi anlatı, olay örgüsü, karakter, edebi dil, kurgunun doğası, eleştirel yorumun sorunları, okurun rolü ve değer yargıları gibi konulara ışık tutmaya çalışıyor.
Goethe'den Shakespeare'e
O kadarla da sınırlı değil. Eagleton, "Goethe, Milton ya da Shakespeare, zamanın sonuna kadar dayanacak mı?" sorusunu da tartışıyor. Uzun sözün kısası: Bu ve benzeri sorunsallar ilginizi çekiyor mu? Ya da, mesela Yeats’in başvuru formunda profesör kelimesini yanlış yazdığı için Dublin’deki akademik bir göreve kabul edilmediği bilgisi başınızı şöyle bir döndürüyor mu? Veyahut da Emily Dickinson’ın, tuhaf ve tekinsiz dizelerin muhteşem şairesinin noktalama işaretleriyle ya da zaman kipleriyle arası şeker renk olduğunu öğrenmek sizi heyecanlandırıyor mu? Ya da Beckett’ın izleyeni de okuyanı da sarsan “Godot’yu Beklerken"inin açılış repliğini, “Yapacak bir şey yok"u Lenin’in "Ne Yapmalı?"sına referans yaptığını (ya da diyelim böyle bir yorumu) okumak?
Ya da, Anthony Burgess’in “Earthly Powers” adlı romanındaki 80’lik ihtiyarın Somerset Maugham’ı model aldığını veyahut da "Hindistan’a Bir Geçit"e imza atmış, kimilerince emperyalist bir dil kullandığı öne sürülen E. M. Forster’ın İskenderiye’de üç yıl boyunca Kızılhaç görevlisi olarak çalıştığını, sömürge rejimi tarafından haksız bir şekilde hapse atılan yoksul bir kondüktörle birlikte olduğunu, Mısır’daki İngiliz iktidarından nefret ettiğini, her türlü milliyetçilikten tiksindiğini, bu yüzden de vakti zamanında İslam dünyasında kahraman olduğunu öğrenmek?
Eser çözümleme
"Evet" diyorsanız, Eagleton’ın “Edebiyat Nasıl Okunur"u sizin için biçilmiş kaftan. Hiç şüpheniz olmasın Harold Bloom’un yakın zamanda dilimize çevrilen “Batı Kanonu" kadar (onun kadar hacimli olmasa da) okunası. Tabii şu da var: Nabokov’un, Eco’nun ya da Borges’in her biri ders niteliğindeki edebiyat üzerine yazılmış yapıtları başka, eleştirmenlerinki başka diye düşünebilir, ilk elde yazarların okurluğunu ve kritiklerini tercih edebilirsiniz. Ama, sonuçta edebiyat edebiyattır! Keyif ve zevk alıyorsanız, özellikle de bir eseri edebi yapan nedir, edebiyat nasıl okunur, diye sormaya başlamışsanız ilk adımınızı “Edebiyat Nasıl Okunur"la atın. Dünya edebiyatına damga vurmuş Homeros’tan Sofokles’e, Vergilius’tan Dante’ye, Shakespeare’den Chaucer’a, Milton’dan Blake’e, Daniel Defoe’dan Dickens’a, Melville’den Jonathan Swift’e, Bronte Kardeşler'den Joseph Conrad’a Henry James’e, James Joyce’dan Virginia Woolf’a, E.M. Forster’dan D. H. Lawrence’e hatırı sayılır yazar karşınıza çıkacak. Hamlet’ten Otello’ya, Jül Sezar’dan Kral Lear’e, Güliver’den Moby Dick’e, Tristram Shandy’den Joseph K.’ya, Oliver Twist’ten Tess’e, Bayan Dalloway’den Stephen Dedalus'a hatırı sayılır edebiyat karakteri de cabası!
Ezcümle: Eagleton’ı okuyalım, okutalım! Böylelikle, Nietzsche’nin 'yavaş okuma' dediği koca bir gelenek, edebiyat eserlerini çözümleme sanatı tarihe karışmasın.
Etiketler: milliyet Milliyet Kitap Edebiyat Nasıl Okunur Terry Eagleton Elif Ersavcı İletişim Yayınları inceleme Serpil Gülgün