Konuşmak dünyanın en doğal şeyiymiş gibi gelir bize. Yazıyla konuşma arasında dağlar kadar fark olduğunu düşünmemizdendir bu biraz. Lakin konuşan kişi, kürsüdeki bir siyasetçi veya insan hakları savunucusu veya yazar ise şayet, duyduklarımızın doğal olmadığını bilmemizde fayda var. Bu işi profesyonel olarak yapanlar için konuşmak da, konuşma yazmak (veya konuşma yazdırmak) da, bu konuşmanın etkisini hesap etmek de 'doğal' olmaktan çok uzak şeyler. Konuşma, yazmanın bir uzantısı aslında.

 

Simon Sebag Montefiore'nin "Dünyayı Değiştiren Konuşmalar" kitabı bu sanata ilgi duyanlar için güzel bir kaynak. İçinde elliden fazla konuşma var. Kutsal kitaplardan başlıyor, Kraliçe Elizabeth, Kral Charles ve onun idamından sorumlu Oliver Cromwell gibi örnekler üzerinden günümüze doğru ilerliyoruz. Kral Charles'ın kellesini kaybetmeden evvelki konuşması sakin, kendisine yapılan haksızlıktan emin ve gösterişsiz. Devrimci olma iddiasıyla iktidarı ele geçirip İrlandalıların hayatını kaydıran, kendini "Lord Protector" ilan eden Cromwell'in konuşması ise öfke, tahammülsüzlük ve hınç duygularına tercüman. 

 

Abraham Lincoln'ün Gettysburg konuşması, köleliği savunan güneylilerin argümanlarını teker teker çürüttüğü diğer bazı konuşmaları gibi, konuşma sanatının en ünlü örnekleri arasında. Özellikle devlet adamlarının konuşmalarında Roma İmparatorluğu zamanlarından kalma kuralların nasıl belirleyici olduğunu görmek çok ilginç. Mesela 'tekrar'. Obama'nın başkanlık seçimini kazandığı gün yaptığı konuşmada "Evet yapabiliriz" sloganını tekrar etmek suretiyle heyecan dozunu nasıl artırdığını hatırlarsınız. Bunun gibi bir başka söz sanatı da 'üç' kuralı. Aynı sözcüğü veya aynı sözcük türünü aynı cümlede üç defa kullanıyorsunuz. "Geldim, gördüm, yendim" cümlesindeki gibi, üç fiili arka arkaya diziyorsunuz mesela. Bu söz sanatının benim en sevdiğim örneği, Winston Churchill'in meşhur cümlesindeki: "İnsanlararası uyuşmazlıkların tarihinde, hiçbir zaman bu kadar fazla sayıda kişi bu kadar çok şeyi bu kadar az kişiye borçlu olmamıştı." Churchill, "Bu kadar çok şey," derken, nasyonel sosyalistler tarafından işgal edilmeyi; "Bu kadar fazla kişi" derken Nazilerle savaşan herkesi; "Bu kadar az kişi" derken de Kraliyet Hava Kuvvetleri RAF'ın pilotlarını kast ediyordu.

 

Avustralya Parlamentosu'nda başbakan Kevin Rudd'un, "Moderniteyi getiriyoruz, siz geri kafalısınız," diyerek ülkesinin zulmettiği Aborjinlerden özür dilediği konuşma, kitabın ikinci kısmının en önemli metinlerinden. Malcolm X'in Amerika'daki ırkçılık hakkındaki öfke dozu itinayla ayarlanmış konuşması da fevkalade ilginç. George W. Bush'un 11 Eylül 2001'de "Teröre yardım edenle teröriste aynı muameleyi yapacağız, şer eksenini yok edeceğiz," ana fikrini ayrıntılandırdığı konuşma, iyi ve kötünün ebedi savaşı üzerine kurulu Maniheist inancın bir yansıması gibi. Watergate skandalından sonra Nixon'ın "Beyaz Saray (White House), hiçbir şeyi örtbas etmeyecek," şeklinde formüle ettiği yalanları, belagat sanatını pekala konuşma yapan kişilerin suçlarını örtmek için de kullanılabileceklerinin güzel bir örneği.