Beşiktaş'ın değilse bile Beşiktaşlılığın kurucusu sayılabilecek bu unutulmaz figür Rıdvan Akar ve Sevecen Tunç'un kaleminde biyografik bir çalışmaya dönüştü.  Beşiktaş'ın Mimarları serisinde yayımlanan Baba Hakkı kitabı İnkılap Yayınları tarafından okurlarla buluştu.

 

Sıkı bir Beşiktaş taraftarı olması ile bilinen gazeteci Rıdvan Akar ile Baba Hakkı özelinde 'Beşiktaşlılık duruşu' diye tabir edilen geleneği konuştuk.

 

 

Rıdvan Akar: Her kurum kendi değerlerini yaşatıyor. Bir statü olarak 'ordinaryüs' ya da 'kral olmak' o kulübün kendi değerleriyle özdeşleştirilebiliyor.  Hep bir farklı elit statü arayışı içerinde olmasını gerektiriyor. Beşiktaşlılar bunu Baba Hüsnü'den itibaren babalık müessesiyle özdeşleştirdiler. Bizim de kitapta vurguladığımız şey o babalık müessesesin yarattığı değerlerdir. Baba hem şefkati, hem otoriteyi hem dürüstlüğü hem liderliği hem haysiyeti hem inatçılığı hem direngenliği kendi içersinde barındıran kavramlardır. Beşiktaşlılar da kendi farklılaştırdıkları insanlara o statü ile seslenmişler.

 

 

Biz ilk olarak Süleyman Seba-Beşiktaş'ın Dervişi'ni yazdık. O birinci kitap bu ikinci oldu. Sevecen Tunç'la birlikte umut ediyorum ki Şeref Bey'i yazacağız. Şeref Bey'in futbol şubesinin kurucusu olması ve 'feda' kavramıyla özdeşleşmiş olması sonrasında Baba Hakkı'nın futbolculuğu ve futbol sahasına koymuş olduğu inat, liderlik, hırs, azim ve dürüstlüğü ve Süleyman Seba'nın bir yönetici olarak Beşiktaş'a kattığı değerler. Bunlar aslında bizim 'Beşiktaş duruşu'  diye nitelendirdiğimiz aksın 3 ana gövdesini oluşturuyor.

 

 

 

Geriye doğru bir kronolojiyle gitti. Çünkü Süleyman abiyle hayatta olduğu dönemde bu kitabı yapmaya başladık. Baba Hakkı uzun ve ayrıntılı bir araştırma konusuydu. Anladığım kadarıyla Şeref Bey en zoru olacak. Gerek ölüm tarihi gerek eski Türkçe'den yeni Türkçe'ye geçiş döneminin çok kısa bir periyoduna tekabül ediyor oluşu dolayısıyla Osmanlıca kaynaklara bakılması gerekiyor. O aksı tamamlamak amacıyla Beşiktaş'ın mimarları serisinin üçüncü kitabı Şeref Bey olacak.

 

 

 

 

Aslında Beşiktaşlı olmayı diğerlerinden ayıran çok özel bir fark yok. Böyle bir şeyin varlığını iddia etmek diğer takım taraftarlarına haksızlık olur. Türkiye'de genellikle aileden gelen ya da akıl baliğ olmasıyla tercih edilen bir şey. Benim Beşiktaşlılığım da öyle. Ben Beşiktaşlı bir ailenin çocuğu değildim ama Beşiktaş semtinde büyüdüm.

 

 

Babam 3. Lig maçlarında hakemlik yapan bir astsubaydı. Yani futbol bizim ailemizde evimizde çok fazla konuşulurdu. Babam taraftar olma duygusundan uzak bir insandı. Ben bu semtin atmosferinde büyüdüm. Benim Beşiktaşlılığımda semt kültürü vardır. Semtin Beşiktaş'la nefes alıp vermesi, mutluluğu, mutsuzluğu, huzuru, kederi Beşiktaş'la yaşıyor olması önemli bir etkendi. Biliyorum ki bütün taraftarlar takım taraftarlığını bir üst kimlik olarak benimsemişlerse mutlaka buna bir takım ulvi anlamlar yüklemek isterler. Bizim de Beşiktaşlılığa yüklediğimiz anlam ve değerler Beşiktaşlı duruşu diye tabir ettiğimiz değerler. Biz bu değerleri takımın sembol isimlerinde ararız. O insanların kişiliğiyle özdeşleşen ve onlardan bize intikal eden değerlerdir. Bu değerler bugün Beşiktaş kulübü tarafından "efendilik" olarak tabir edilen aslında tevazu, fair play, rakibe saygı, dürüst olmak ve ünlü 'şerefinle oyna hakkınla kazan' diye tabir edilen kavramlardır. Bu kavramlar farklı dönemlerde farklı Beşiktaşlı semboller tarafından içselleştirilmiş ya da geliştirilmiştir. Örneğin Süleyman Seba'nın 'şerefli ikincilik' kavramıyla 'şerefiyle oynayıp hakkıyla kazanma' arasındaki bağ son derece önemlidir. Dolayısıyla Beşiktaş bizim için bir semt takımıdır. Tevazuyu ve dürüstlüğü barındırır biz de onun için Beşiktaşlıyız.

 

 

 

 

 

Tabii sadece onların kişisel özellikleriyle ilgili değil aynı zamanda diğerkâmlıklarıyla da ilgili. Bu sadece Beşiktaş'ın ikonlarına özgü değil, Fenerbahçe'nin Galatasaray'ın ikonları da o dönemde üç otuz paraya büyük bir amatör ruhla sadece ve sadece renklere duyulan aşkla özdeşleştiriliyorlar. Nasıl ki bugün taraftar olarak takım değiştirmeniz çok olanaklı değilse bir futbolcunun da başka renk formayı giymesi de benzer bir duyguyla karşılanıyor. Bugün ikonlar hala var ama sadece başarılarıyla ve kazandıkları parayla ölçülebilen değerler. Oysa o dönemin  ikonları aidiyet duygularıyla fedakarlıklarıyla ön plana çıkan isimlerdi. İkonlar var ama şekil değiştirdi.

 

 

Kesinlikle öyle. Baba Hakkı kitabında da yer verdik ünlü bir Harbiye maçı vardır. İlk yarı 3-0 Beşiktaş gerideyken Baba Hakkı soyunma odasına girer ve "Eğer bu maçı kazanmazsanız tren biletlerini yırtarım yürüyerek dönersiniz" der. Bütün futbolcular bunu Baba Hakkı'nın yapacağını bilir. Fakat ikinci söylediği şey önemlidir; "Size gelen topları bana atın bu maçı alacağız" der. Maça çıkarlar Baba Hakkı 4 gol atar. Maç 6-3 biter. Beşiktaş kazanır. Yani düşünün ki topları Baba Hakkı'ya atıyorlar o da vurup gol yapıyor. Taktik var mı? Bilinen tek taktik bu. Çok farklı bir ekol ama ağızlarda bıraktığı tat bugün bile çok değerli.

 

 

Baba Hakkı bugün çok kullanılmasa da futbolcu-antrenör. Bir yandan oynuyor bir yandan da sahadaki antrenör. Takımı istediği gibi yönlendirip, istediği gibi değiştirme imkanına sahip. Bu öylesine bir güç ki futbolcular olağanüstü çekiniyorlar. Çünkü yanlış yaptıklarında onları tribüne kadar kovalayan ya da kırmızı kart gördüklerinde Baba Hakkı'ya dönüp 'çıkalım mı' diye soracakları büyük bir otorite.

 

 

 

 

Külhanbeyliğine hangi değerleri atfettiğiniz önemli. Baba Hakkı sahada adil bir adam. O kadar adil ki rakip takım Beşiktaş'ın karşısında çok kötü bir oyun oynuyorsa o rakip takımın kaptanını çağırıp 'taraftarlarınıza layık top oynayın' diye onları uyarabilen bir adam. Şeref Bey ve Hüsnü için de geçerli bu durum. Onların adalet duygusuna duyulan bir güvenin eseriydi bu. Aynı zamanda Baba Hakkı bir otorite, bir lider, öfkelendiğinde durdurulamayan bir adam, takımını ateşleyen bir amigo. Ayrıca kriminal bir vakası da yok.

 

 

Biz böyle bir şeye rastlamadık. Bir şehir efsanesi. Yalnızca Yanni'yi tribünlere kadar kovaladığı doğru. Yanlış bir iş yaptığı için taraftarların içine kadar kaçar Yanni. Taraftarlar da Baba Hakkı'ya 'yapmış bir hata' denilince o da döner.  Bugün futbol sahalarında rastlamadığımız farklı bir ikon. Futbol tarihinin en kendine özgü örneklerinden biri. 

 

 

 

Benim kanaatim İlhan Mansız. Gençlerbirliği maçında kaşı patlamış haldeki hırsı, inanılmaz bir motivasyonu unutmuyorum.

 

 

Taraftarın istediği bir şeydir bu. Beşiktaş'ta oynadığı dönemde Egemen'e böyle bir rol biçildi. Egemen sahaya kaybetmeme direncini yansıtan bir isimdi. Egemen onu hakedebilecek karakterde bir insan değildi ve olmadı. Fakat tabii ki olsa her takım böylesi isimlerle anılmak ister. Fenerbahçelilerin ağzında Emre Belözoğlu'nun bıraktığı tat vazgeçilmezdir.

 

 

Günümüz futbolunda yok. Hiçbir futbolcu kendisinden daha lider bir futbolcunun varlığını istemez. Günümüzde futbol egolar üzerinden yönetilen bir şey. Hocaların becerisi o egoları bir takım oyununa dönüştürüyor olması. Dolayısıyla böyle bir figüre ihtiyaç yok. Olsaydı takım oyununu atomize eden bir güç olurdu.

 

 

Bence olabilir. Çünkü çok güzel ve romanesk bir hayatı var Baba Hakkı'nın. Özellikle beni en çok etkileyen dönemi 1910 ile 1930 arasındaki dönem. Düşünün ki babası Çanakkale'de şehit olmuş, Balkan Savaşı ile aile göçmüş, İstanbul işgal altında, Kuleli Askeri Lisesi öğrencisi bir çocuk işgal altında kapatıldığı için Beşiktaş'ta sokaklarda kağıttan top oynuyor. Hakikaten oldukça sinematografik bir dönem. Baba Hakkı'nın hayatının tiyatro yapılmak istendiğini biliyorum.

 

 

Yusuf Tunaoğlu'ydu. Gerek aykırı yaşam tarzı gerek sahada bir sihirbaza dönüşmesi ve kalın vücudunu bir balet kadar zarif bir biçimde kullanması bana göre çok etkileyiciydi. O zaman Beşiktaş semtine gelirlerdi Şöhretler Kıraathanesi'nde oyun oynarlarken biz küçük perdelerin arasından onları izlerdik. İkinci kahramanım ise bugün kendisini tanıma şerefine erdiğim ve her zaman kişiliğine duyduğum hayranlıkla andığım Niko Kovi'dir.