Bir pasaportun pasaportu, yani kimlik belgesinin kendisi için bir kimlik belgesi talep etmek. Bu, modern bireyin bürokratik labirentteki çaresizliğini ve varoluşsal ironiyi simgeler. Enis Batur’un şiir evreni, modern Türk edebiyatında deneysel bir laboratuvar gibi işler: Dilin sınırlarını zorlar, kültürel katmanları bir arkeolog titizliğiyle kazar ve okuru sonsuz bir yolculuğa –çoğunlukla içsel bir göçe– çıkarır. “Pasaport için Pasaport” adlı çalışması, bu evrenin tam da kesişim noktasında durur; Batur’un 1980’ler ve sonrası dönemi kapsayan “yazı / şiir” anlayışının bir manifestosu gibi de okunabilir. Kitabın ana çekirdeğinde ve temelinde kimlik sorunu, sınırlar ve sonsuz dolaşım üzerine kurulu bir metin var. Batur burada, pasaportu mecazi bir metafor olarak kullanır: Bir belge değil, varoluşun ironik bir anahtarı – “pasaport için pasaport” döngüsüyle, özgürlüğün en bürokratik zincirini işaret eder. Şiirin çekirdeğinde, Batur’un imzası olan çok dillilik ve kültürel melezlik var. Paris günlerinden (1973-76) miras kalan o kozmopolit damar, burada “vize” gibi kelimeleri birer tılsıma dönüştürür. Düşünün: Pasaport, bir ulusun damgasını taşırken, şairin kalemiyle o damgalar silinir, yenileri basılır – sanki her satır, bir havaalanı bekleme salonunda yazılmış. Bu, Batur’un “Opera” gibi epik projelerinde gördüğümüz gibi, bireysel hafızanın kolektif tarihe sızmasını çağrıştırır. Şiir, lirik bir ağıt değil; aksine, kesik kesik cümlelerle ilerleyen bir manifesto: “Sınırlar çizilir, ama ben çizgilerin ötesinde doğdum” dercesine. Okuyanı rahatsız eder, çünkü pasaportun sahteliğini yüzümüze vurur – kimliğimiz, bir kağıt parçası mı, yoksa sonsuz bir “ara kitap” mı?

 

“Pasaport İçin Pasaport” kitabın başlığı bir palindromik çıkışı sergiler, ki bu Batur’un dil deneylerine uygundur. “Pasaport için Pasaport”, bireyin devlet karşısındaki küçüklüğünü ve özgürlüğün paradoksunu ustalıkla yakalar. Batur, burada pasaportu bir ayna yapar ve ciddi sorular, sorunlarla beraber önümüze bırakır. Unutmayalım, günümüzün vize krizleri ve dijital kimliklerle dolu dünyasında, şiir hâlâ taze ve provokatiftir.