ABD’nin saygın medya organları arasında başı çeken The Washington Post (WP), önceki gün resmi internet sayfalarında yayımlayıp, dünya çapındaki abonelerine de servis ettiği makalede, beklenen büyük Marmara depremiyle İstanbul’da oluşabilecek kültürel tahribata (1) dikkati çekti. 

 

“Demokrasi Karanlıkta Ölür” ilkesiyle ABD’de 1877’den bugüne yayım yapan WP, ilgili makalede, Atatürk döneminde 1934 Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile müzeye dönüştürülen, kazı ve tadilat çalışmaları yapılan ve 1935-2020 arasında da müze olarak hizmet vermiş bulunan tarihi Ayasofya’yı öne çıkardı.

 

 

 

2020’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzası ile müze statüsünün iptal edilmesiyle tekrar camii statüsü kazanan, halen güçlendirme ve restorasyonuna devam edilen, Türkiye’nin 1972’de “Kültür Mirası Sözleşmesi”ne verdiği imza ile UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer almış Ayasofya, WP’deki ilgili makalede Kuzey Anadolu Fayı’nda artan gerilim üzerine, grafik olarak da ‘kırılacak’ halde sembolize edildi ve bu yönüyle İstanbul’da gittikçe artan riskin altı bir daha çizildi. Hatırlanacağı üzere, dönemin UNESCO Genel Müdürü Audrey Azoulay da, Ayasofya için (2) şu ifadeleri kullanmıştı:

 

"Ayasofya, mimari bir şaheser ve yüzyıllar boyunca Avrupa ile Asya arasındaki etkileşimlerin eşsiz bir kanıtıdır. Müze statüsü, mirasının evrensel doğasını yansıtıyor ve onu güçlü bir diyalog sembolü haline getiriyor."

 

WP’deki “İstanbul’un Tarihi Bir Fay Hattı Üzerinde” başlıklı, 21 Temmuz 2025 tarihli ilgili kolektif makalede, aralarında Pulitzer ödüllü isimlerin de bulunduğu Maham Javaid, Salwan Georges, Erin O’Brien, Leslie Shapiro, Laris Karklis, William Neff ve Yutao Chen’in imzaları öne çıktı. Sesli olarak da (İngilizce) takip edilebilen ve Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın Marmara denizi üzerinden İstanbul’a kattığı riski geçmiş afetler ve detaylı sismik haritalarla vurgulayan makalede özetle, “Doğu ile Batıyı buluşturan, tarih ve modernizmin çarpıştığı İstanbul’da jeofizikçilerin en fazla 30 yıl içinde yüzde 40 ile 60 seviyesinde dikkat çektikleri devasa bir depreme ve yaratacağı kültürel tahribata” odaklanıldı. 

 

 

Sadece İstanbul’da kabaca 40 bin tarihi yapının bulunduğu belirtilen metinde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne dayalı istatistiklere de değinilerek olası büyük depremde bölgede yaklaşık 700 bin insanın da hayatını kaybedebileceği belirtildi.

 

Makalede, ilgili sürecin Türkiye’deki iktidar ile muhalefet arasında bölgesel ve merkezi idare açısından tartışma konusu olduğu dile getirilirken, ilgili metinde görüş bildiren ABD’li Jeolog Wendy Bohon, şu ifadelere başvurdu:  “Burada daha önce de çok yıkıcı depremler oldu, bu yeniden de yaşanacak. Esas sorulacak şey, bunun ‘eğer’ ile değil, ama ‘ne zaman’ ile olacağıdır. Depremleri engelleyemeyiz ama planlama ve zararı indirgeme ile, sonuçlarını önemli seviyede iyileştirebiliriz. Zaman daralıyor. Ve bunun için ‘şimdi’ harekete geçme vakti.”

 

Öte yandan, WP’deki etkileşimli haberde ayrıca görüş bildiren, ABD Jeofizik Araştırmalar Merkezi Üyesi araştırmacı, jeofizikçi Thomas Parsons ise Kuzey Anadolu Fayı’nın artan baskı içinde kırılmasının an meselesi olduğuna değinerek, bunun sonucunda kırılacak fayın batıya doğru savrulacağını vurguladı. Ayrıntılı makalede Kuzey Anadolu’daki ilgili artan fay gerilimine en son örnek olarak aynı alanda Şubat 2023’te yaşanan büyük deprem ve sonucunda hayatını yitiren 54 bin civarı insan da gösterildi. İlgili haritada Marmara Denizi altındaki, kuzeyden güneye ‘bekleyen fay’ın kırılmayışının uzmanları tedirgin ettiği vurgulandı ve Türkiye’nin sismik afetlerinin ilgili fay hatlarındaki tarihçesi art arda sıralandı.

 

 

 

WP’nin dijital medya olanaklarını kullanarak sunduğu üç ayrı örnek de, ilgili kaygı yüklü, uyarı nitelikli metinde ayrıca, sırayla öne çıkarıldı. Buna göre, Ayasofya, Yerebatan Sarayı ve 13 yıllık kapsamlı bir onarım ve restorasyona tabi tutulmuş olan tarihi Zeyrek Çinili Hamam’a ait mimari kesitlerle beslenen ilgili metinde, en çok risk altındaki yapıların sıra ile 1500 yıllık Ayasofya, ardından ‘geleneksel yöntemlerle güçlendirilmiş’ Yerebatan Sarayı ve özel mülkiyet tarafından profesyonelce sağlam kılınan Zeyrek Çinili Hamam olduğu, yapıların mimari künyeleri eşliğinde bölümlenerek dile getirildi. 

 

 

WP’deki kapsamlı analizde ayrıca, İTÜ Mimarlık Bölümü deprem uzmanı Prof. Oğuz Cem Çelik de görüş bildirirken, iyileştirilmesi adına ‘sismik izolatörler veya taban izolatörlerine’ ihtiyaç duyulduğuna dikkati çektiği Ayasofya’da, bu gerekli unsurların kurulumunun, tüm binanın kaldırılıp, yapı içinde hareket eden enerji miktarını azaltan hareketli, şok emici cihazlar üzerine yerleştirilmesini gerektireceği şeklindeki önerisi de özellikle kayıt altına alındı. Böylesi bir ilgili müdahaleyi, yine bir deprem ülkesi, Japonya’da birçok yeni ve eski bina için yapılanla akademisyen eşliğinde kıyaslayan metinde, ayrıca Prof. Çelik’in “Japonya’daki türden bir müdahalenin çok pahalı olduğu ve mevcut tarihsel yapıları koruma kurallarının sınırlı olması nedeniyle de, böylesi bir çalışmanın ne denli zor olduğu,” şeklindeki uyarısına yer verildi.

 

 

İlgili analizde bununla birlikte, Ayasofya’da başlatılan onarım ve güçlendirme çalışmalarına da atıf yapılmakla beraber bu tür yapılara müdahale sorumluluğunun Vakıflar Genel Müdürlüğü dahilinde olduğuna değinildi. Bu süreçte ayrıca, yine 2020’de kontrolü İBB’den alınarak söz konusu müdürlüğe aktarılan bir diğer tarihi simge yapı, Galata Kulesi’ne de ayrıntıyla göndermede bulunuldu. WP yazarlarının ilgili yazıda ayrıca, halen Silivri’de Ekrem İmamoğlu ile tutuklu olan İBB Kültür İşleri yetkilisi Mahir Polat ile tutukluluğu öncesinde söz konusu ilgili yapılar ve onarım anlayışlarına ilişkin verdiği beyanatlara da yer verdiği görüldü.

 

 

 

Sosyal medyadaki kanalında şimdiden yaklaşık 100’e yakın yorum alan ilgili yazıda ayrıca, Mimar Sinan’ın tarihi Zeyrek Çinili Hamam yapısını özel sektör desteği ile yenileme ve güçlendirme sürecinde öne çıkan Marmara Grubu ve başta Mahmut Suyolcu olmak üzere, süreci devralmış proje temsilcilerinin deneyim ve amaçlarına ilişkin ifadeler de, ayrıntılı örnek görseller eşliğinde öne çıkarıldı.  

 

 

https://www.washingtonpost.com/world/interactive/2025/istanbul-earthquake-hagia-sophia-basilica-cistern/ 

 

https://whc.unesco.org/en/news/2156