Aralarında BM’nin New York’taki merkezi ve Brezilya’nın başkenti Brasilia'daki kamu binalarının da olduğu yaklaşık 100 binaya imza atan Oscar Niemeyer, 104 yaşında hayata gözlerini yumduSELAY SARI

15 Aralık 1907 tarihinde Rio de Janeiro’da dünyaya gelen Niemeyer, Brezilya’nın çoğunluğu gibi karmaşık bir kökene sahipti: ataları arasında Portekizliler, Almanlar ve Araplar bulunuyordu. 1934’te 27 yaşında Rio de Janeiro Güzel Sanatlar Okulu’nun mimarlık bölümünden mezun oldu ve teknik ressam olarak çalışmaya başladı. 1936’da başlayıp 1939’da tamamlanan Brezilya Eğitim ve Sağlık Bakanlığı merkez binası inşaatı, hem Niemeyer’in ilk büyük projesi oldu, hem de idolü İsviçreli mimar Le Corbusier ile tanışmasını sağladı.

1940’lar ve ‘50’lerde mimarlık dünyasında yıldızlaşmaya başlayan Niemeyer, 1947’de Birleşmiş Milletler’in New York’ta bulunan merkez binasını, 1951’de Sao Paulo’nun en ünlü binalarından Copan’ı tasarladı. Bu dönemde yerleşmeye başlayan stilini, anılarında şu cümlelerle özetledi: “İnsanoğlunun yarattığı, sert ve esnek olmayan dik açılar ve düz çizgiler ilgimi çekmiyor. Ben ülkemin dağlarında, nehirlerinin kavislerinde, okyanusun dalgalarında ve sevilen bir kadının vücudunda bulduğum kıvrımlara âşığım. Kıvrımlar tüm evreni bir araya getiren öğedir.”

1956’da Brezilya’nın yeni seçilmiş başkanı Juscelino Kubitschek tarafından, ülkenin 1960 yılında başkenti olacak Brasilia’yı tasarlamak üzere çağrılan Niemeyer, 1964’teki askeri darbenin ardından ülkeden kaçmak zorunda kaldı. 1966’da evini Paris’e taşıyan Niemeyer, 1985’e kadar Brezilya’ya geri yerleşmediyse de, 1983’te kurulduğundan beri Rio Karnavalı’nın düzenlendiği Sambadrome gibi birçok ünlü yapıyı ülkeye kazandırdı. 2011 senesine kadar tasarımlarına devam eden Niemeyer, en son İspanya’nın Aviles kentinde, kendi adını taşıyan kültür merkezini hazırladı.

Brasilia’da toprağa verilecek

Son 4 senedir çeşitli hastalıklarla boğuşan Niemeyer’ın, önceki gün Rio de Janeiro’da kaldığı hastanede kalp krizi sonucu öldüğü bildirildi. Brezilya’nın Globo gazetesinin haberine göre, Niemeyer’ın naaşı mumyalanarak, büyük bölümü kendi eseri olan başkent Brasilia’da toprağa verilecek.

‘2 komünist kaldık’

Komünist ideolojiyi benimseyen Niemeyer, 1945’te Brezilya Komünist Partisi’ne üye oldu. Ancak mimarlığı her zaman politik görüşlerinin üstüne çıktı. Sağ görüşlü Fransız devlet adamı Georges Pompidou, Niemeyer’in Fransız Komünist Parti için tasarladığı binayı, “Komünistlerin yaptığı tek güzel şey,” sözleriyle tarif etti. Niemeyer’ı sürgüne zorlayan Brezilya askeri cuntası bile sonradan ona hakkını teslim edip, yapılarının Brezilya‘yı geleceğin ülkesi haline getireceğini ifade edecekti. Küba’nın devrimci lideri Fidel Castro, hayatı boyunca yakın dostu olan Niemeyer’la ilgili “Dünyada sadece iki komünist kaldı; biri Niemeyer, diğeri de ben,” sözlerini kullanmıştı.